ÇATI KATEGORISINE DILBILIMSEL BIR YAKLASIM: ÖZBEKÇE ÖRNEGI
[ X ]
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Kürsat ÖNCÜL
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Çati, tümcede yönetici konumunda olan eylemlerle, eylemlerin yönettikleri çekirdek katilanlar olarak nitelendirilen özne ve nesne arasindaki anlamsal, sözdizimsel ve edimsel islevleri ifade eden bir dilbilgisi kategorisidir. Bu anlamda, çatiyla ilgili süreçler, dillerde, sözcüklerin yeniden biçimlenmesini saglayan ve tümcesel yapida çesitli degisikliklerin olmasina sebep olan evrensel özellikler sergilerler. Geleneksel dilbilgisinde bu kategorinin islevleri; eylemin sözlüksel kütügünde, katilanlarinda ve tümcenin sözdizimsel yapisinda yarattigi degisiklikler, yalnizca biçimbilgisel isaretleyicileri baglaminda, baska bir deyisle sinirli bir sekilde ele alinir. Bu kategori altinda incelenen süreçlerin, tümcede yönetici konumunda olan eylemin bildirdigi is, hareket ya da olayin gerçeklesebilmesi için katilanlara yükledigi anlamsal üst ve alt roller, bu yapilarin derin yapidan yüzey yapiya tasinimi, dönüsümü gibi durumlar göz ardi edilir. Ayni zamanda çati ile ilgili süreçlere maruz kalan ögelerin sözdiziminde hangi pozisyonlara neden yerlestigi konusu fazla incelenmez. Türk dillerinde yüklemcil eylemler göz önünde bulunduruldugunda çatiyla ilgili ettirgenlesme, edilgenlesme gibi süreçlerin çogunlukla eylem kök ya da gövdesine eklenen biçimbirimler araciligiyla gerçeklestigi görülür. Bu durum, tümcesel yapida eylemin gerektirdigi çekirdek katilan sayisini oldugu kadar bu katilanlarin seçme sinirliliklarini, anlamsal rollerini ve bu rollerin alt islevlerini de etkiler. Bu çalismada ise çati kategorisini olusturan süreçler anlambilimsel ve sözdizimsel islevler göz önünde bulundurularak Özbekçe örnegi üzerinden açiklanacak, kategorinin Özbekçedeki biçimbilgisel isaretleyicilerine de kisaca yer verilecektir
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Çati, Özbekçede Çati, Eylemde Çati, Çati Kategorisi, Özbekçe
Kaynak
Avrasya Uluslararasi Arastirmalar Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
9
Sayı
29
