Medineli Kadın Sahâbe ve Tâbiûnun Tefsire Katkıları
| dc.contributor.author | Gürman, Ceyda | |
| dc.date.accessioned | 2025-03-23T19:12:58Z | |
| dc.date.available | 2025-03-23T19:12:58Z | |
| dc.date.issued | 2021 | |
| dc.department | Sinop Üniversitesi | |
| dc.description.abstract | Tefsirde en önemli halkayı oluşturan sahâbîlerin ve onların elinde yetişen tâbiîlerin Kur’ân’ı anlamaya yönelik büyük gayretleri tefsir tarihine dair çalışmalarda hak ettiği yeri almıştır. Bununlabirlikte hicri ilk asra dair araştırmalarda, belirli isimler üzerinde durulduğu özellikle kadın sahâbeve tâbiîlere yeterli ölçüde dikkat çekilmediği görülmektedir. Hâlbuki hicretten sonra Mescid-iNebevî’nin inşasıyla birlikte, Hz. Peygamber kadınların ibadet ve ilim maksadıyla mescitlere katılımlarını teşvik etmiş ve çeşitli vesilelerle onların da nâzil olmaya devam eden Kur’ân âyetlerindenhaberdar olmalarını sağlamıştır. Bu tür uygulamalar sahâbe ve tâbiûn döneminde de sürdürülmüşkadınlar kıraat, hadis, fıkıh ve tefsir gibi geleceğin ilimlerine temel teşkil edecek bilgilere vakıfolmuşlardır. Mescid-i Nebevî etrafında şekillenen canlı bir ilmî hayatın yaşandığı Medine, kadınların da bu ilmî canlılığa katılımı için imkânlar sunmuştur. Başta Hz. Peygamber hanımlarından Hz.Âişe bint Ebû Bekr es-Sıddık (öl. 58/678) olmak üzere Hz. Hafsa bint Ömer b. Hattâb (öl. 45/665) veHz. Ümmü Seleme (öl. 62/681) kadınların eğitiminde önemli roller üstlenmişlerdir. Medine’de Hz.Peygamber hanımları haricinde Şifâ bint Abdullah (öl. 20/641 civarı), Ümmü Varaka bint Abdullahb. Hâris (öl. 23/644’ten önce), Esmâ bint Yezîd (öl. 30/650), Esmâ bint Ebû Bekr es-Sıddîk (öl.73/692) ve Semra bint Nüheyk (öl. ?) gibi ilim sahibi birçok kadın sahâbe daha bulunmaktadır.Tâbiûn dönemi âlimleri arasında ise ilminin büyük kısmını Hz. Âişe’den edinen Amre bint Abdurrahmân (öl. 106/724) ön plana çıkmaktadır. Tefsir kaynaklarına yansıyan rivayetlerinin yanı sıraçok sayıda meşhur ulemanın kendisinden ilim alması, Medine’nin önemli isimleri arasında olduğunu göstermektedir. Amre haricinde Ümmü Külsûm bint Ebû Bekr (öl. 58/678’den sonra); Zeynebbint Ali b. Ebû Tâlib (öl. 62/682); Hafsa bint Abdurrahman b. Ebû Bekr es-Sıddîk (öl. 80/699 civarı),Safiyye bint Ebû Ubeyd (öl. 90/709 civarı), Aişe bint Talha b. Ubeydullah (öl. 101/719), Âişe bint Sa‘db. Ebû Wakkās (öl. 117/735) ve Fâtıma bint el-Münzir b. Zübeyr b. Avvâm’ın (d. 48/668- öl. ?) isimleri sayılabilir. Sahâbe ve tâbiûndan Medineli âlim kadınlara temas ettiğimiz bu çalışmada, onlarıntefsir kaynaklarında kaydedilen rivayetlerinin çoğunluğu incelenmiş ve elde edilen sonuçlar tartışılmıştır. İsimlerin tesbitinde tabakāt ve terâcim türü eserlerden istifade edilmiş, tefsir yorumlarıiçin, tefsir kaynaklarının yanı sıra ulûmü’l-Kur’ân ve hadis kaynaklarına da başvurulmuştur. Yapılan okumalar neticesinde bu kaynaklarda, kadın sahâbî ve tâbiîler hakkında verilen bilgilerin sonderece sınırlı olduğu görülmüştür. Benzer şekilde onların tefsir ilmindeki konumlarına dair bir atfada rastlanmamıştır. Sayısal olarak onlardan gelen tefsir, yorum ve rivayetlerin azlığı araştırmamızısınırlayan âmillerdendir. Bu durum, dönemin sosyo-kültürel yapısı da göz önünde bulundurularakdeğerlendirmeye tabi tutulmuş ve Hz. Âişe’nin ilminin aktarıcısı kabul edilen Amre’nin, Hz. Âişe’nin bir diğer talebesi Urve b. Zübeyr’e (öl. 94/713) kıyasla çok daha az rivayetinin kaydedilmesigibi spesifik durumlar kritik edilmiştir. Günümüz araştırmalarında, erken dönem kadınların ilmîhayattaki yerlerine yeterli ölçüde değinilmemiş olmasından hareketle, bu araştırmayla ilk asırdaMedine’de, kadınların eğitim-öğretim hayatındaki yerleri ve tefsire katkıları hakkında genel birkanaate ulaşma hedeflenmiştir. | |
| dc.identifier.endpage | 93 | |
| dc.identifier.issn | 1306-6218 | |
| dc.identifier.issn | 2636-8536 | |
| dc.identifier.issue | 43 | |
| dc.identifier.startpage | 77 | |
| dc.identifier.trdizinid | 426704 | |
| dc.identifier.uri | https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/426704 | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11486/3949 | |
| dc.identifier.volume | 0 | |
| dc.indekslendigikaynak | TR-Dizin | |
| dc.institutionauthor | Gürman, Ceyda | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.relation.ispartof | Eskiyeni | |
| dc.relation.publicationcategory | Makale - Ulusal Hakemli Dergi - Kurum Öğretim Elemanı | |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | |
| dc.snmz | KA_TR_20250323 | |
| dc.subject | Tarih | |
| dc.subject | Din Bilimi | |
| dc.title | Medineli Kadın Sahâbe ve Tâbiûnun Tefsire Katkıları | |
| dc.type | Article |
