The Issues of Ilahiyyah in al-?akim al-Jushami’s Tafsir Titled al-Tahdhib fi al-Tafsir and the Influence of Mu‘tazilite Views
[ X ]
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Bartin Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
In this article, al-?akim al-Jushami’s (d. 494/1101) tafsir al-Tahdhib fi al-Tafsir is analyzed in terms of mentions of ilahiyyah and the influence of Mu‘tazilite views. After the Battle of Siffin (37/657) between Ali (d. 40/661) and Mu‘awiya (d. 60/680), many sects and groups emerged among Muslims due to the differences of opinion on theological and political issues. Each sect appealed to the verses of the Qur’an in order to prove the legitimacy of its views and to find a legitimate ground. Mu‘tazilite mufassirs also wrote tafsir in line with the five principles of this sect known as al-U?ul al-Khamsa. Mufassir al-?akim al-Jushami’s tafsir titled al-Tahdhib fi al-Tafsir covers Mu‘tazilite views extensively. This tafsir is important because it was written after the systematization of the views of the Mu‘tazilite school by al-Qadi Abd al-Jabbar (d. 415/1025). The present study is limited to the mentions of ilahiyyah in this tafsir, and the mentions of sam‘iyyat and prophethood are excluded from the scope of the study since they would be beyond the extent of this article. In this context, al-?akim al-Jushami’s views and evaluations on topics of ilahiyyah such as the existence and unity of Allah, the uniqueness of Allah, calling Allah a ‘thing’ and not a ‘object’, ru’yatullah, and the names and attributes of Allah are included. The present study aims to identify al-?akim al-Jushami’s views on the itiqadi issues that fall within the scope of ilahiyyah and to determine the similarities and differences between the Mu‘tazilites’ views on the same issues. In this study, the literature review method was used to examine the sources produced on kalami-itiqadi issues, particularly al-?akim al-Jushami’s tafsir.
Bu makalede Hâkim el-Cüsemî’nin (ö. 494/1101) et-Tehzîb fi’t-tefsîr adli tefsirinde ilâhiyyât bahisleri ve Mu‘tezilî görüslerin etkisi arastirma konusu yapilmistir. Hz. Ali (ö. 40/661) ile Muaviye (ö. 60/680) arasinda meydana gelen Siffîn (37/657) Savasi sonrasinda “Hakem Olayi”ni takip eden süreçte Müslümanlar arasinda itikâdî ve siyasî görüs ayriliklari sebebiyle birçok mezhep ve firka ortaya çikmistir. Her mezhep kendi görüsünün dogrulugunu ispatlayabilmek ve mesru bir zemin bulabilmek gayesiyle Kur’ân âyetlerine müracaat etmistir. Mu‘tezile mezhebine mensup müfessirler de bu mezhebin usûl-i hamse diye meshur bes esasi dogrultusunda tefsir yazmislardir. Müfessir Hâkim el-Cüsemî’nin et-Tehzîb fi’t-tefsîr adli tefsiri de Mu‘tezilî görüslerin yogun olarak islendigi bir tefsirdir. Söz konusu tefsir Mu‘tezile ekolünün görüslerinin Kâdî Abdülcebbâr (ö. 415/1025) tarafindan sistematik hale getirilmesinin akabinde yazilmis olmasi açisindan önem arz etmektedir. Arastirmamiz söz konusu tefsirdeki ilâhiyyât bahisleri ile sinirlandirilmis, makalemizin boyutunu asacagi düsüncesiyle sem‘iyyât ve nübüvvet bahisleri arastirma kapsami disinda tutulmustur. Bu baglamda Allah’in varligi ve birligi, Allah’in benzerinin olmamasi, Allah hakkinda “sey” denilmesi, “cisim” denilmemesi, rü’yetullah, Allah’in isimleri ve sifatlari gibi ilâhiyyât konularina iliskin Hâkim el-Cüsemî’nin görüs ve degerlendirmelerine yer verilmistir. Arastirmamizin amaci ilâhiyyât kapsamina giren itikâdî meselelere dair Hâkim el-Cüsemî’nin görüslerini tespit etmek, Mu‘tezile’nin ayni meselelere iliskin görüsleri arasindaki benzerlik ve farkliliklari belirlemektir. Bu arastirmada literatür taramasi yöntemi kullanilarak Hâkim el-Cüsemî’nin tefsiri basta olmak üzere kelâmî-itikâdî konularda kaleme alinmis kaynaklar incelenmistir.
Bu makalede Hâkim el-Cüsemî’nin (ö. 494/1101) et-Tehzîb fi’t-tefsîr adli tefsirinde ilâhiyyât bahisleri ve Mu‘tezilî görüslerin etkisi arastirma konusu yapilmistir. Hz. Ali (ö. 40/661) ile Muaviye (ö. 60/680) arasinda meydana gelen Siffîn (37/657) Savasi sonrasinda “Hakem Olayi”ni takip eden süreçte Müslümanlar arasinda itikâdî ve siyasî görüs ayriliklari sebebiyle birçok mezhep ve firka ortaya çikmistir. Her mezhep kendi görüsünün dogrulugunu ispatlayabilmek ve mesru bir zemin bulabilmek gayesiyle Kur’ân âyetlerine müracaat etmistir. Mu‘tezile mezhebine mensup müfessirler de bu mezhebin usûl-i hamse diye meshur bes esasi dogrultusunda tefsir yazmislardir. Müfessir Hâkim el-Cüsemî’nin et-Tehzîb fi’t-tefsîr adli tefsiri de Mu‘tezilî görüslerin yogun olarak islendigi bir tefsirdir. Söz konusu tefsir Mu‘tezile ekolünün görüslerinin Kâdî Abdülcebbâr (ö. 415/1025) tarafindan sistematik hale getirilmesinin akabinde yazilmis olmasi açisindan önem arz etmektedir. Arastirmamiz söz konusu tefsirdeki ilâhiyyât bahisleri ile sinirlandirilmis, makalemizin boyutunu asacagi düsüncesiyle sem‘iyyât ve nübüvvet bahisleri arastirma kapsami disinda tutulmustur. Bu baglamda Allah’in varligi ve birligi, Allah’in benzerinin olmamasi, Allah hakkinda “sey” denilmesi, “cisim” denilmemesi, rü’yetullah, Allah’in isimleri ve sifatlari gibi ilâhiyyât konularina iliskin Hâkim el-Cüsemî’nin görüs ve degerlendirmelerine yer verilmistir. Arastirmamizin amaci ilâhiyyât kapsamina giren itikâdî meselelere dair Hâkim el-Cüsemî’nin görüslerini tespit etmek, Mu‘tezile’nin ayni meselelere iliskin görüsleri arasindaki benzerlik ve farkliliklari belirlemektir. Bu arastirmada literatür taramasi yöntemi kullanilarak Hâkim el-Cüsemî’nin tefsiri basta olmak üzere kelâmî-itikâdî konularda kaleme alinmis kaynaklar incelenmistir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Tafsir, al-?akim al-Jushami, al-Tahdhib fi al-Tafsir, Ilahiyyah, Mu‘tazila
Kaynak
Bartin Üniversitesi Islami Ilimler Fakültesi Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
20
