Ugurlu, Zeynep2020-01-202020-01-2020161302-597X2528-8911http://www.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TWpFeE1EZzVPUT09https://hdl.handle.net/11486/1534Problem Durumu: Üniversiteler bilgiyi yaratan ve yayan kurumlar olmanın yanı sıra, bilgi ve insan gücünün hareketliliği konusunda da önemli işlevler üstlenmektedir. Öğrenci ve öğretim üyesi değişim programları hareketliliğin önemli bir aracı olarak göze çarpmaktadır. Değişim programlarının en belirgin yararları bilginin dolaşımını sağlaması, kapasiteyi artırması, yükseköğretim kurumları arasında etkileşimi ve işbirliğini artırması, olumlu örneklerin paylaşılmasını ve yayılmasını sağlaması, malzeme, ekipman ve fiziki koşullardan daha fazla sayıda öğrenci ve öğretim elemanının yararlanmasının sağlanması yoluyla sadece kapasiteyi artırmak değil aynı zamanda bireysel gelişime de destek olması, yükseköğretim kurumlarının kendi çalışmalarını değerlendirirken diğer yükseköğretim kurumlarının çalışmaları ile kıyaslamalarına olanak sağlaması olarak sayılabilir (Messer ve Wolter, 2007). Farabi Değişim Programı (FDP), yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim üyesi değişim programıdır. Programın yürürlüğe girdiği günden 2013 yılına kadar toplam 12.492 öğrenci değişim programından faydalanmıştır. Öğrencilere aylık 420TL karşılıksız burs verilmektedir. FDP kapsamında YÖK tarafından yükseköğretim kurumlarına toplam 27.791.406,92 TL kaynak aktarımı yapılmıştır. Türkiye çapında 90 devlet ve 15 vakıf olmak üzere toplamda 105 yükseköğretim kurumu aktif olarak FDP'de yer almaktadır. Bilimsel çalışmalarda değişim programları, öğrenci ve öğretim elemanlarının deneyimleri, gidilen ülkelerin yaşam koşulları, akademik başarılarına etkileri, program içerikleri ve akreditasyon, öğrencilerin uyum süreçlerini etkileyen faktörler Teichler, 1996; Messer ve Wolter, 2007; Şahin, 2007; Yiğit, Kösterelioğlu, M.A.; Sezer ve Kösterelioğlu, İ., 2009; Kasapoğlu-Önder ve Balcı, 2010; Boyacı, 2011; Mutlu, 2013; Özdem, 2013, Gökçek, 2013, Özel Bayındır ve Demir, 2014) değişim programlarında uygulamanın başarısını etkileyen yönetsel faktörler (liderlik ve örgüt kültürü gibi) ve öğrencilerin değişim programlarına katılımında karar süreçlerini etkileyen faktörler (Daly ve Barker, 2010) gibi boyutları ile ele alınarak araştırılmıştır. Değişim programları gerek dünyada gerekse Türkiye'deki çok sayıda üniversitede uygulanan, dünyadaki farklı ülkelerde hükümetler ve üst kuruluşlarca desteklenen, özendirilen ve oldukça büyük bütçelerin aktarıldığı kapsamlı faaliyetlerdir. Türkiye'de üniversiteler arasındaki etkileşimin artırılmasıyla; öğretim ve araştırma alanlarında işbirliklerinin yanı sıra ekipman gibi kaynakların paylaşılması ve öğrenci ve öğretim elemanı değişimi gibi konularda da büyük bir potansiyelden yararlanılabilir. Değişim programlarının bir başka özelliği de üniversiteler arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimi ile iletişim kanalları oluşturması ve bu kanallardan bilgi akışının gerçekleşmesidir. Bu yönü ile değişim programları sosyal ağ bakış açısı ile de değerlendirilebilir. Literatür incelemesinde öğrenci değişim programlarının sosyal ağ bakış açısıyla incelendiği bir araştırmaya hemen hemen hiç araştırma yapılmamış olduğu tespit edilmiştir. Mevcut çalışmanın bu anlamda önemli olduğu, alana katkı sağlayacağı umulmaktadır. Araştırmanın Amacı: Sosyal ağ yaklaşımı ile gerçekleştirilen bu araştırma, öğrenci değişim programlarının karşılıklı olarak değerlendirilmesine farklı bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda araştırmanın temel amacı, öğrenci değişim programlarından biri olan Farabi Değişim Programı çerçevesinde, üniversiteler arasında gerçekleşen öğrenci değişiminin öğrenci kabul eden ve gönderen üniversiteler açısından karşılıklı bir değerlendirilmesini yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır. 2013-2014 güz ve bahar döneminde: Farabi değişim programı çerçevesinde hangi üniversiteler hangi üniversitelere öğrenci göndermiştir? Farabi değişim programı çerçevesinde eğitim bilimleri ve öğretmen yetiştiren kurumlar açısından hangi üniversiteler daha çok öğrenci alıp göndermektedir? Farabi değişim programı çerçevesinde yapılabilecek maksimum öğrenci alış-verişine göre gerçekleşen öğrenci alış-verişinin ne kadarı gerçekleşmiştir? (yoğunluk-density) Araştırmanın Yöntemi: Araştırma var olan durum tespitini içeren tarama modelindedir. Araştırma, sosyal ağ analizi yaklaşımı ile sürdürülmüştür. Sosyal ağanalizi, aktörler arası ilişkilerin ortaya çıkarılmasında kendisine has ölçümlere sahip disiplinlerarası bir araştırma yaklaşımıdır. Aktörler ve aktörler arası ilişkilerin ve bu ilişkilerin oluşturduğu yapının sayısallaştırılarak ya da grafik halinde ortaya çıkarılmasını sağlar (Aggarwal, 2011). Freeman'a göre (2004, 2) şu özellikler tüm modern sosyal ağ analizi örneklerinde yer alır: Sosyal ağ analizi, toplumsal aktörleri birbirine bağlayan yapısal bağlar hakkında sezgileri gerekçelendirir. Bu ampirik veri, sistematik olarak toplanır ve kontrollüdür. Bu veri grafiklerle sunulur. Bu hesaplamaların yapılmasında matematiksel modellere güvenilir. Araştırmanın evreni, 2013-2014 bahar ve güz dönemlerinde Farabi Değişim Programı çerçevesinde birbirine öğrenci gönderen ve öğrenci kabul eden devlet üniversiteleridir. Yüksek Öğretim Kurulu verilerine göre, Türkiye Yüksek Öğretim Sisteminde 2013-2014 döneminde 101 devlet üniversitesi bulunmaktadır. Araştırmada evrenden örneklem seçerken küme örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Küme örnekleme, çalışılması düşünülen evrende doğal olarak oluşmuş veya farklı amaçlarla yapay olarak oluşturulmuş, kendi içinde belirli özellikle açısından benzerlikler gösteren değişik grupların olması durumunda kullanılır. (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s. 105; Balcı, 2005, s.87). Araştırmada örnekleme girecek üniversitelerin seçiminde kümelerin belirlenmesinde üniversitelerin kuruluş yılları ve buna bağlı olarak kurumsallaşma düzeylerine göre sınıflandırılması esas alınmıştır. Buna göre üniversiteler, 1992 öncesi, 1992-2003 arası ve 2003 sonrası kurulan üniversiteler olmak üzere üç kümeyeayrılmıştır. Küme örnekleme yöntemiyle seçilen ve verilerine ulaşılabilen üniversitelerden her bir kümeye giren toplam örneklem sayısı 18 olmuştur. Birinci kümede 7, ikinci kümede 7, üçüncü kümede 4 üniversite örnekleme girebilmiştir. Buna göre, birinci kümede Akdeniz, Çukurova, Gazi, İstanbul, Marmara ve Uludağ Üniversiteleri; ikinci kümede Afyon Kocatepe, Celal Bayar, Eskişehir Osman Gazi, Kocaeli, Niğde, Pamukkale ve Süleyman Demirel Üniversiteleri; üçüncü kümede Ahi Evran, Aksaray, Mardin Artuklu ve Bitlis Eren Üniversiteleri yer almıştır. Bir sosyal ağ analizi olan ve Farabi Değişim Programı çerçevesinde birbirine öğrenci gönderen ve birbirinden öğrenci kabul ederek aralarındaki bağlantıların analiz edileceği bu araştırmada, örnekleme giren üniversiteler araştırmanın aynı zamanda temel aktörler listesini oluşturmaktadır. Araştırmanın Bulguları: Araştırma bulgularına göre, 2013-2014 güz ve bahar dönemlerine ait Farabi istatistiklerinden toplam 18 aktörün bağlantılı olduğu 91 aktör tespit edilmiştir. Tüm ağ içinde 91 aktör arasında 822 bağlantı tespit edilmiştir. Öğretmen yetiştiren kurumlar arasında yapılan analizde 422 18 aktör arasında 422 bağlantı bulunmuştur. Araştırmanın yoğunluk analizinde var olan kapasitenin ne kadarının kullanıldığı ortaya konulmuştur. Tüm ağ içinde kapasitenin % 47 'si kullanılırken bu oran öğretmen yetiştiren kurumlarda % 15'e düşmüştür. Araştırma amacı olan hangi üniversitenin hangi üniversiteye değişim programı çerçevesinde öğrenci gönderdiği ve bu değişim ağı içinde üniversitenin durumu grafik olarak ortaya konulmuştur. Araştırmada ağ merkezileşme ölçümlerine göre Gazi Üniversitesi, diğer aktörlerle en fazla bağlantılı aktör olarak bulunmuştur. Öğretmen yetiştiren kurumlar açısından yapılan analizlerde sayıca daha düşük bağlantı belirlenmiştir. Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Bu araştırmada üniversiteler arası öğrenci değişimi üniversitelerin karşılıklı tercih edilme durumları sosyal ağ analizi bakış açısı ile hem görsel hem de ağ analizine özgü ölçümlerle ortaya konulmuştur. Araştırmada eğitim fakülteleri arasındaki ağların nispeten daha zayıf olduğu bulunmuştur. Bağlantısız izole aktör sayısının fazlalığı öğretmen yetiştiren kurumlar ve eğitim fakülteleri arasındaki bağlantıların güçlendirilmesi gereğini ortaya koymuştur. Bu araştırmanın başka bir sonucu da araştırmada kullanılan sosyal ağ analizi yaklaşımının yararlılığıdır. Sosyal ağ analizi yaklaşımı hem değişim programlarını koordine eden üst kurumlar için genel ve bütünsel bir bakış sağlarken hem de üniversitelerin bu ağ içinde kendi durumlarını analiz ederek zayıf ve güçlübağlantılarını ortaya çıkarma olanağı sağlar. Dolayısıyla sosyal ağ analizleri bu tür programların değerlendirilmesinde yeni bir yaklaşım olarak kullanılabilir. Araştırmada verilerin toplanmasında karşılaşılan en büyük güçlük, koordinatörlük sayfalarının büyük bir bölümünün güncellenmemiş ve yetersiz olmasıdır.Problem Statement: Exchange programs offer communication channels created through student and instructor exchanges; a flow of information takes place through these channels. The Farabi Exchange Program (FEP) is a student and instructor exchange program between institutions of higher education. Through the use of social network analysis and techniques unique to it, an analysis of this structure will uncover how much universities and teacher training institutions as actors are affected by these student exchange programs and how much of their capacity they actually use. A literature review shows that exchange programs have been the focus of several studies, but there is almost no research using social network analysis on exchange program and teacher training programs. In the evaluation of student exchange programs, the social network approach brings a new point of view in the evaluation of complex and multiple relationships. Purpose of the study: The main purpose of this study is the mutual assessment of teacher training programs in universities which accept and send students through the exchange framework of the FEP. Methods: The study has been carried out a social network analysis approach. Social network analysis defined as the method of digital and/or graphic mapping of the type, direction and density of relationships between groups of actors. In this study, data was acquired from the lists of students who participated in the FEP at 18 universities, which have been selected through the cluster sampling method for the 2013-2014 educational year. It has been analyzed with the UCINET 6.0 software program. Findings and Results: According to the findings of the study, 822 connections in the whole network and 451 connections in the teacher training network have been identified in the FEP. It has been determined that 47% of maximum connection possible in the density analysis were made for the whole network (D 0, 472), while 15% of maximum connections possible in the density analysis were made for the teacher training network (D 0, 155). Conclusions and Recommendations: Results confirmed that, the networks between education faculties are relatively weaker. The high number of disconnected and isolated actors points to the necessity of strengthening connections between institutions which train teachers and education faculties.enEğitimEğitim AraştırmalarıArticle16653133342-s2.0-85045904248211089