Çek, Songül2025-03-232025-03-2320221300-39842146-8087https://hdl.handle.net/11486/2555Kutlamalar, törenler, senlikler ve bunlara iliskin uygulamalar kültürel hayatin biçimlenmesinde ve devam ettirilmesinde etkili araçlardandir. Bunlardan biri olan Hidirellez, yüzyillar içinde ortak paylasim temelinde kazandigi yeni anlamlarla kültürel birikime katki saglamakta ve canli sekilde yasatilmaktadir. Hidirellez kutlamalarinin paylasma, aç doyurma, bolluk dileme, birlesme ve uyum içinde olma, birlikte eglenme ve oyun oynama, yarisma gibi bugün giderek azalan ancak gelecekte ihtiyaci çok açik sekilde hissedilecek olan temalari korunmaktadir. Hem Türk dünyasinda hem farkli adlarla (St. George, Aya Yorgi…) çesitli kültürde karsiligi bulunan Hidirellez Sinop’ta zengin bir içerikle kutlanmaktadir. Bölgede Hidirellez, degisen yasam kosullari içerisinde yeni araçlarla birleserek varligini sürdürmüstür. Sinop’un ilçe ve köylerinin kendine has cografî ve kültürel niteliklere sahip olusu Hidirellez kutlamalarinin yapisina ve içerigine de yansimis, pek çok farkli uygulama ve âdet bu çerçevede ortaya çikmistir. Bu çalismada Sinop‘ta yüzyillardir sürdürülen Hidirellez’in bu güçlü yapisinda etkili olan faktörlerin neler oldugu tespit edilmeye; bu çerçevede Hidirellez’in kimler tarafindan, hangi mekânlarda, hangi baglamsal çerçeve içinde, nasil bir içerikle kutlandigi degerlendirilmeye çalisilmistir. 2015 yilindan itibaren Sinop ve ilçelerinde yapilan mülâkatlarda Hidirellez kutlamalarina dair veriler toplanmistir. Derleme çalismalari sirasinda mülâkat ve gözlem yöntemleri kullanilmis; ses ve görüntü kayitlari elde edilmistir. Kapsamli bir bakis açisi saglamak için hem Sinop merkezindeki hem de ilçelerindeki Hidirellez kutlamalari ele alinmistir. Sinop merkezine dair degerlendirmeler Bektas Aga köyü üzerinden yapilmistir. Kutlamalar, sehre yakin olan bu köyde gerçeklestirilmektedir. Çalismada yer verilen Sinop ilçeleri ise Türkeli, Ayancik, Gerze, Boyabat’tir. Hidirellez’in bu bölgelerde devam ettirilmesinde etkili olan faktörler ele alinmistir. Bu faktörlerin ilki, Hidirellez kutlamalari için kullanilan mekânlarin zaman içinde degisen ihtiyaç ve beklentilere göre biçimlenebilmis olmasidir. Zira Hidirellez kutlamalarinin mekâni, uygulamalari kadar önemlidir.Mekânlara atfedilen deger ve bunlara iliskin uygulamalar ile anlatmalar Hidirellez’in içeriginde genis yer tutmaktadir. Diger bir faktör kutlamalarin; belediyeler, muhtarliklar kimi zaman da çesitli derneklerce desteklenmesidir. Bu çerçevede panayirlar ve güres müsabakalarinin organize edilmesi bölgeye maddi anlamda gelir saglamaktadir. Sinop Hidirellez kutlamalarinda dikkat çeken niteliklerden bir baskasi Hidirellez’in birkaç farkli günde kutlaniyor olmasidir. Kutlamalarin zamanina iliskin küçük degisimler Hidirellez’in daha genis bir zamana yayilmasini, daha fazla organizasyonun ortaya çikmasini ve her birinin farkli adlarla anilmasini saglamistir. “Kurtbogan Günü”, “Hak Hizir Günü”, “türbe yapma”, “kacak naynasi” bu günlere ve geleneksel uygulamalarina verilen adlardandir. Hidirellez kutlamalarinin bu çesitliligi bölgede bu güne bagliligin bir ifadesi olmakla birlikte güçlü sekilde yasatilmasinda etkili diger bir faktördür. Bunlarin yani sira sürdürülebilir olmada önem tasiyan bir baska nitelik geleneksel bilgiyi koruyan ve aktaran kimselerin kutlamalardaki aktif rolüdür. Yapilan gözlemlerden ve mülâkatlardan edilen sonuca göre Hidirellez’e ait bilginin korunmasini, güne dair âdet ve uygulamalarin sürdürülmesini, sözlü anlatmalarin yasamasini ve aktarilmasini saglayanlar daha çok, bölgenin kadinlaridir. Bahsi geçen bu faktörler Sinop’ta Hidirellez kutlamalarinin özgün nitelikler kazanmasinda etkili olmustur. Kent merkezlerinden uzaklasan Hidirellez kutlamalarini bu faktörlerle yeniden biçimlendirmek ve kent kültürüne dâhil edilmesine çalismak Hidirellez’in gelecek nesiller için de anlamli bir degerler bütünü olmasini saglayabilecektir. Bu sayede Hidirellez kutlamalarinin kendi içinde dönüsüme açik, ifade çesitliligineimkân saglayan yönü yerel, ulusal ve uluslararasi düzeyde toplumlar arasi uyumu da saglayabilecektir.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessHidirellezSinopgeleneksel uygulamalarkutlamakültürel mekanReview Article17133234246