Barlak, MuzafferKocabalta, Salih2025-03-232025-03-232025https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=P3dtmmHrq-mzEcmCLi1CqW6pOtfraFNsV6meI5MLLllkV1tzm0CNXK4-yyDqnvVChttps://hdl.handle.net/11486/2847Kelâm ilminin yapısındaki gelişimci ve değişimci özellik bu ilmin tarih sahnesinde sürekli canlı ve atılımcı kalmasını sağlamıştır. Kelâmın bu karakteristik özelliği farklı îtikadî mezheplerin ortaya çıkmasına da zemin hazırlamıştır. Ortaya çıkan her ekol, kendi fikirlerinin doğruluğunu, karşıt fikirlerin ise yanlışlığını ispat etmeye gayret göstermiştir. Her mezhep kendi görüşlerini akla ve nakle göre temellendirerek sistematik bir düşünce üretmeye çabalamıştır. Muʻtezile, hicrî II. asrın başlarından itibaren ortaya çıkan dinî, siyâsî, tarihî ve içtimâî olaylarla ilişkili pek çok kelâmî meseleyi inceleme alanına dahil etmiş ve bunları aklî delillerle izah etmeye çabalamıştır. Muʻtezile'nin ileri sürdüğü görüşlere karşı koymak üzere Ehl-i Sünnet kelâm âlimleri de aynı meseleleri ele alınca önemli fikirsel ayrılıklar meydana gelmiştir. Muʻtezile, "usul-i hamse" dediği beş prensiple inanç ve düşüncelerini sistematize etmeye çalışmıştır. Eski usul taklit metodunun yeterli olmadığını düşünerek nakil temelli görüşlere karşı akıl odaklı bakış açısıyla yeni bir yöntemin öncüsü olmuştur. Böyle bir ortamda Hâris el-Muhâsibî, aynı çağı paylaştığı Muʻtezilî fikir adamlarının görüşlerindeki yanlışlıkları belirterek onların kullandıkları delilleri onların yöntemleriyle çürütmeye çalışmıştır. Çalışmamız giriş dahil üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm olan girişte Hâris el-Muhâsibî'nin yaşadığı Hicrî üçüncü asrın genel karakteristik özelliklerinden bahsederek Hâris el-Muhâsibî'nin Muʻtezile ile olan mücadelesinin yanında kelâm ilmine olan katkılarını aktarmaya çalıştık. İkinci bölümde Hâris el-Muhâsibî'nin hayatını, eğitim süreçlerini, eserlerini ve eserlerinde muhaliflerine karşı kullandığı yöntemleri açıkladık. Üçüncü bölümde Allah'ın sıfatları, rü'yetullah, halku'l-Kur'ân, vaʻd ve vaʻîd, salâh-aslah, hüsün-kubuh, insanın iradesi, mürtekib-i kebire, şefâat ve imanın mahiyeti konularında Hâris el-Muhâsibî'nin, Muʻtezile'nin görüşlerine karşı yönelttiği eleştirileri aktarmaya çalıştık. ANAHTAR KELİMELER: Hâris el-Muhâsibî; Muʻtezile; Kelâm; Eleştiri Ocak 2025, 100 SayfaThe developmental and changing feature in the structure of the science of theology has ensured that this science has always remained alive and progressive on the stage of history. This characteristic feature of theology has also paved the way for the emergence of different theological sects. Each school that emerged has tried to prove the truth of its own ideas and the falsehood of opposing ideas. Each sect has tried to produce systematic thought by basing its views on reason and tradition. Muʻtazila, Hijri II. he included many theological issues related to religious, political, historical and social events that emerged since the beginning of the century in his field of study and tried to explain them with rational evidence. When Sunni theological scholars also addressed the same issues in order to oppose the views put forward by Mu'tazila, significant ideological differences occurred. Mu'tazila tried to systematize his beliefs and thoughts with five principles that he called "usul-i hamsa". He pioneered a new method with a rational perspective against the views based on transmission, thinking that the old method of imitation was not sufficient. In such an environment, Hâris al-Muhâsibî pointed out the mistakes in the views of the Muʻtazili intellectuals with whom he shared the same age and tried to refute the evidence they used with their methods. Our study consists of an introduction and two sections. In the introduction, we tried to convey the general characteristics of the third century of the Hijra in which Harith al-Muhasibi lived, and his struggle with the Mu'tazila as well as his contributions to the science of theology. In the first section, we explained Harith al-Muhasibi's life, educational processes, works and the methods he used in his works against his opponents. In the second section, we tried to convey Harith al-Muhasibi's criticisms of the Mu'tazila's views on the attributes of Allah, ru'yatullah, the people of the Qur'an, promise and va'id, salah-aslah, good deeds, the will of man, the great ones, intercession and the nature of faith. KEYWORDS: Harith al-Muhasibi; Mu'tazila; Theology; Criticism January 2025, 100 Pagetrinfo:eu-repo/semantics/openAccessDinReligionMaster Thesis1108921900